سونوگرافی موسکولو اسکلتال (اسکلتی - عضلانی)
سونوگرافی اسکلتی عضلانی یا موسکلواسکلتال یک روش تصویربرداری دقیق از عضلات بدن، مفصل ها، رباط ها، تاندون ها و اعصاب محیطی است. به کمک سونوگرافی اسکلتی عضلانی می توان کشیدگی، فشار تاندون ها و همه ی ماهیچه ها را به طور دقیق و با جزییات مشاهده کرد. همچنین این روش تصویربرداری می تواند گره خوردگی عصب ها، آرتروز و همه ی مشکلات مربوط به دستگاه عصب و عضله را تشخیص دهد. سونوگرافی موسکولو اسکلتال یک روش عکس برداری مطمئن وایمن، بدون هیچ تهاجمی است که از امواج خطرناک و مضر رادیویی استفاده ای نمی کند.
کاربرد سونوگرافی عصب عضله
سونوگرافی دستگاه اسکلتی عموما برای تشخیص موارد زیر انجام می شود:
- تشخیص هرنیا
- شناسایی کیست های گانگلیون
- بررسی فشار و کشیدگی رباط ها
- مشاهده برجستگی ها در بافت نرم در کودکان
- بررسی مفصل دردناک کودکان به علت وجود مایع
- بررسی موارد مشکوک در عضلات گردن نوزادان
- بررسی قرارگیری نامناسب یا دررفتگی لگن نوزادان
- شناسایی مراحل اولیه آرتروز و آرتریت روماتوئید
- ارزیابی خوش خیمی یا بدخیمی تومورها در بافت نرم
- بررسی انواع عفونت و تجمع مایه در مفاصل و کبودی ها
- بررسی گیرافتادگی عصب من جمله سندروم تونل کارپال
- ارزیابی کشیدگی ماهیچه و بررسی تجمع مایع در بافت عضلات
- بررسی وجود اجسام خارجی مثل شیشه در ماهیچه ها و بافت نرم بدن
- بررسی کشیدگی تاندون یا تاندونیت در شانه، تاندون آشیل و سایر تاندون های بدن و...
سونوگرافی اسکلتی عضلانی چگونه انجام می شود؟
برای انجام سونوگرافی عصب - عضله، بیمار باید روی تخت در حالت نشسته یا درازکش قرار گرفته باشد و نحوه ی قرارگیری بیمار به محلی که قرار است تصویربرداری شود بستگی دارد. سطح مورد نظر به ژل مخصوص سونوگرافی آغشته می شود و با پروبی که توسط پزشک هدایت می شود سطح مورد نظر بررسی می گردد. امواج صوتی غیرمضر، از طریق پروب سونوگرافی وارد بدن می شود. امواج اولتراسوند هنگام برخورد با هر یک از اندام ها بازمیگردند یا از آن عبور می کنند. امواج بازگشتی مجددا از طریق پروب سونوگرافی دریافت می گردند و تبدیل به سیگنال الکتریکی می شوند پس از آن سیگنال های الکتریکی توسط الگوریتم های کامپیوتری به تصویر تبدیل می شوند. نهایتا تصویر بر روی صفحه مانیتور دستگاه قابل مشاهده است. ممکن است سونوگرافیست هنگام تصویربرداری درخواست کند که اندام مورد نظر را حرکت دهید. این حرکت برای بررسی عملکرد مفاصل، تاندون ها، لیگامان ها و ماهیچه است. سونوگرافی دستگاه اسکلتی معمولا درد ندارد با این حال در صورتی که اندام مورد نظر آسیب دیده باشد، حرکت دادن آن باعث آزردگی بیمار می گردد.
محدودیت های سونوگرافی عضلات
1- سونوگرافی نمی تواند بافت استخوان ها را به خوبی نشان دهد. به همین دلیل در بزرگسالان برای بررسی استخوان، از روش های دیگر تصویربرداری استفاده می شود. بافت استخوانی در نوزادان حالت نرم دارد و غضروف مانند است؛ به همین دلیل امکان سونوگرافی استخوان در نوزادان وجود دارد ولی برای کودکان و بزرگسالان نیاز به عکس برداری با اشعه ایکس داریم.
2- سونوگرافی نمی تواند تصاویر مناسب و کاربردی از اندام های بسیار داخلی تهیه کند. به همین دلیل در ساختارهایی که عمق زیادی دارند، سونوگرافی مناسب نیست و پیشنهاد نمی شود. مثلا براساس شواهد به دست آمده، سونوگرافی برای آسیب های ستون فقرات مناسب نیست. در صورتی که بیمار دچار درد در ناحیه ی پشت باشد، تصویربرداری ام ار ای یا بقیه ی روش ها انجام می شود.
مزایا سونوگرافی ماهیچه و مفاصل
1- سونوگرافی تصاویر را به صورت لحظه ای یا همان Real time ارائه می دهد؛ در نتیجه پزشک می تواند آناتومی مفصل، تاندون، رباط و ماهیچه را در حین حرکت مشاهده کند. همچنین بیمار می تواند در حین حرکت اندام مورد نظر، درد خود را اعلام کند و به پزشک برای تشخیص مشکل کمک کند.
2- از آنجایی که در تصویربرداری سونوگرافی از امواج رادیویی استفاده نمی شود این روش عکس برداری برای زنان باردار و نوزادان روشی مطمئن و بدون خطر می باشد. سونوگرافی در مقایسه با سایر روش های تصویربرداری در دسترس تر است. به کمک سونوگرافی پرتابل و هندهلد این امکان وجود دارد که در هر مکان حتی در بستر بیمار تصویربرداری را انجام داد.
طب فیزیکی و توانبخشی
طب فیزیکی به ارائه همه روش های توانبخشی برای افراد ناتوان و دارای معلولیت فیزیکی - شناختی در همه سنین می پردازد. به پزشکی که در زمینه ی طب فیزیکی و توانبخشی متخصص است، فیزیاتریست می گویند. فیزیاتریست ها در تشخیص و درمان بیماری های مربوط به دستگاه عصبی و آسیب های سیستم عضلانی - اسکلتی مهارت بسیار بالایی دارند. متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی به راحتی موفق به تشخیص مشکلاتی نظیر سکته های مغزی، آسیب های مغزی – نخاعی، گرفتگی های عضلانی، وضعیت های دردناک و عصبی اندام ها، انواع ناتوانی های مختلف و معلولیت های فیزیکی می شوند و می توانند به درمان آن ها بپردازند. طب فیزیکی و توانبخشی ممکن است فرایند درمان یک بیمار را با ترکیبی از درمان با دارو، فیزیوتراپی، ماساژ، ورزش درمانی، لیزر درمانی، تزریق استروئید اپیدورال، اوزون تراپی و... به نتیجه برساند. به طور کلی فعالیت PMR به سه شاخه ی طب فیزیکی یا طب موسکولو اسکلتال، طب الکترودیاگنوزیس و طب بازتوانی یا توانبخشی تقسیم می شود. اخیرا استفاده از سونوگرافی سیستم عضلانی - اسکلتی در مراقبت های بالینی پزشکی و به ویژه در حوزه ی طب فیزیکی و توانبخشی به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
دستگاه های سونوگرافی پرتابل در سونوگرافی های سیستم عضلانی اسکلتی
به طورکلی میتوان دستگاه های سونوگرافی را به سه دسته مبله (stationary)، پرتابل (portable) و پرتابل بسیار کوچک یا هندهلد (handheld) تقسیم بندی کنیم. دستگاه های سونوگرافی مبله برای انجام سونوگرافی های پیشرفته توسط رادیولوژیست ها طراحی و تولید شده اند. این دستگاه کاربرد و قابلیت های زیادی دارد و رنج قیمتی آن در حدود چند ده هزار دلار است. با توجه به اینکه در کلینیک های طب فیزیکی و توانبخشی، فیزیاتریست ها تنها به سونوگرافی سیستم عضلانی – اسکلتی نیاز دارند، استفاده از دستگاه های سونوگرافی مبله مقرون به صرفه نیست. در مطب ها و کلینیک های طب فیزیکی معمولا از دستگاه های سونوگرافی پرتابل برای سونوگرافی سیستم عضلانی - اسکلتی استفاده می گردد. دستگاه های پرتابل قیمت کمتر و مناسب تری نسبت به دستگاه های مبله دارند و تصاویری با یک کیفیت مناسب از سیستم عضلانی – اسکلتی آماده می کنند. در یک دهه ی اخیر، دستگاه های سونوگرافی قابل حمل و سبک وزن hand held به حوزه مراقبت های بالینی پزشکی وارد شده اند که با استقبال بسیار خوبی از طرف جامعه ی فیزیاتریست ها روبه رو شده اند. دستگاه های سونوگرافی جیبی پایین ترین قیمت نسبت به سایر دستگاه های سونوگرافی را دارند. وزن این دستگاه ها بسیار سبک است و پزشک می تواند به راحتی و بدون هزینه آن ها را برای مدت طولانی حمل کند.